Ik begrijp dat het niet direct logisch klinkt: een klant vraagt ons om software voor hem te ontwikkelen, betaalt daarvoor, mag de software daarna gebruiken, maar het intellectueel eigendom blijft bij ons. Zo is het Nederlands recht. Het maakt daarvoor niet uit of de klant alle uren van de ontwikkeling heeft betaald.
In de praktijk komt het er dus, zonder nadere afspreken, op neer dat je als klant maatwerk niet zelf mag aanpassen of uitbreiden of ermee naar een ander softwarebedrijf mag. Je hebt niet automatisch recht op de broncode. In een restaurant wordt ook op bestelling voor je gekookt maar je krijgt het recept er niet bij.
Is dat eerlijk?
Het is in ieder geval het Nederlands recht ;-) Toen wij jaren geleden naar een gespecialiseerde jurist gingen voor onze leveringsvoorwaarden was mijn voorstel ook om het auteursrecht op maatwerk standaard af te staan aan de opdrachtgever. Maar hij raadde dat af, om te beginnen omdat het in strijd is met het Nederlands recht. Bovendien geeft het juridisch veel problemen als je een maatwerk-software bedrijf bent en de hele dag werkt aan applicaties waar je geen auteursrecht op hebt.
Om dat te begrijpen dien je te beseffen dat maatwerk nooit vanaf nul wordt geschreven. We combineren altijd aspecten uit allerlei applicaties die we in het verleden gemaakt hebben. Maatwerk is letterlijk het resultaat van jaren ontwikkeling. Een opdrachtgever krijgt in die zin meer dan specifiek voor hem of haar ontwikkeld is.
Wanneer het auteursrecht niet meer bij ons ligt, mogen we geen enkel onderdeel meer hergebruiken in toekomstige projecten en dat maakt toekomstig maatwerk onnodig duurder.
Ook bepaalt een klant veelal alleen wat er gemaakt moet worden, hoe het gemaakt kan worden ontstaat uit onze uitgewerkte ideeën en creatieve concepten.
Maar wat als je ons maatwerk nog een keer verkoopt?
Aangezien wij maatwerk maken kan dat bijna niet. We hebben al verschillende urenregistratie-systemen voor klanten ontwikkeld en de enige overlap is dat je er uren mee kunt registreren.
Er is wel eens een potentiële klant geweest die bij een collega ons systeem had gezien en het één op één ook zo wilde hebben. Die collega, onze klant, vond dat prima maar uiteindelijk werd dat toch niets. Een organisatie die maatwerk laat maken heeft vaak al veel verder over zijn bedrijfsprocessen nagedacht. Iemand die alleen het resultaat ziet is nog niet zo ver en het valt dan tegen dat er ook vanaf zijn kant energie in gestoken moet worden.
Desalniettemin mag je ervan uitgaan dat bepaalde concurrentie-gevoelige functionaliteit niet bij een concurrent terecht komt, omdat die al onder de vertrouwelijkheid valt die we overeengekomen zijn via de leveringsvoorwaarden.
Kan ik dan niet naar een ander?
Het doel van auteursrecht is niet om klanten te gijzelen. Het is voor ons niet bespreekbaar om de broncode te delen met een ander zodat die ook aanpassingen kan doen. Dat werkt niet. Je kunt ermee naar een ander, maar dan trekken wij onze handen er vanaf. Toch is dat niet zo logisch.
Ten eerste kan niemand maatwerk zo goed onderhouden dan degene die het gemaakt en bedacht heeft. Het duurt zelfs bij ons intern lang voordat een nieuwe programmeur de weg kent in door onszelf ontwikkeld maatwerk en dan kan die persoon nog gewoon vragen hoe het zit.
Ten tweede staan veel softwarebedrijven zeer terughoudend tegenover het overnemen van andermans maatwerk. In een tijd van grote schaarste onder software-ontwikkelaars waarbij iedereen het druk heeft, zijn er maar weinig bereid om zoiets aan te gaan.
Mocht er toch besloten worden om afscheid van elkaar te nemen dan is er maar één optie: dat uitspreken en een nette overdracht faciliteren. De opdrachtgever betaalt dan iets voor de broncode, de documentatie en het intellectueel eigendom.
En wat als jullie failliet gaan?
Die vraag krijgen we vaker. En terecht natuurlijk. Als opdrachtgever ben je afhankelijk van door ons ontwikkelde software. Wat als wij daar geen ondersteuning meer op kunnen geven?
Broncode-overeenkomst
Voor deze situatie hebben we een simpele en transparante oplossing. We kunnen met de opdrachtgever een Broncode-overeenkomst opstellen waarbij we afspreken dat het auteursrecht in bepaalde situaties automatisch naar hen overgedragen wordt. Dat werkt zo:
Nadat de overeenkomst ondertekend is, wordt een automatische backup van de broncode naar de server van de opdrachtgever ingesteld. De opdrachtgever heeft dus een fysieke actuele kopie van de broncode op zijn server maar we zijn overeengekomen dat de opdrachtgever deze alleen mag gebruiken voor het maken van reservekopieën en ook verantwoordelijk is voor een adequate beveiliging tegen diefstal van de broncode.
In geval van bepaalde situaties wordt de opdrachtgever automatisch gevrijwaard van alle verplichtingen en beperkingen en kan de broncode dus vrij gebruiken. De (belangrijkste) situaties die hiertoe leiden zijn:
Leverancier gaat failliet.
Leverancier komt te overlijden.
Leverancier kan niet meer voldoen aan de Onderhoudsverplichtingen.
In geval dat wij er met onze klant niet uitkomen (bijvoorbeeld over de vraag of we nog kunnen voldoen aan de Onderhoudsverplichtingen) hebben we onze accountant bereid gevonden om een bindende beslissing te nemen.
P.S. Ik las al schrijvende deze interessante blog over dit onderwerp, inclusief discussie tussen voor- en tegenstanders: https://blog.iusmentis.com/2020/06/24/waarom-willen-klanten-van-saas-maatwerk-toch-altijd-het-ie-hebben/