De prijs van gemak - waarom comfort ons kwetsbaar maakt

Zestig meter onder de grond, in het duister van de steenkoolmijn in Blegny (België), kun je nog altijd zien hoe hard het leven ooit was. De werkomstandigheden waren meedogenloos. Wie niet verdronk, verstikte, geplet werd of omkwam bij een explosie, stierf vaak rond zijn veertigste aan stoflongen, sidderogen of parasitaire infecties. Als mensen toen wat comfortabeler hadden kunnen leven, bijvoorbeeld als influencer, YouTuber of IT-er, was dat bijzonder goed voor ze geweest. Nu niet meer.

Vrijwel alles dat het leven nu nog makkelijker maakt, maakt het ook korter: robotmaaiers, automatische stofzuigers, online shoppen, series bingewatchen — dat gemak heeft een keerzijde: we doen te weinig. Wie langdurig zit, heeft tot 27% meer kans om vroegtijdig te overlijden. En comfort maakt ons leven niet alleen korter, maar ook gevaarlijker.

Cybercriminelen profiteren volop van ons digitale gemak. Whatsapp-fraude, Marktplaats-oplichting, Tikkie-trucs en valse QR-codes treffen jaarlijks 2,4 miljoen Nederlanders. Bovendien is overlap prima mogelijk: dagen doorbrengen op Marktplaats, daardoor opgelicht worden door een Nigeriaan en dan sterven aan een hartinfarct door het vele zitten.

We maken het er ook wel een beetje zelf naar. Neem contactloos betalen: een ober op een terras voert een bedrag in op een kastje, jij houdt je telefoon erbij—PING!—betaald. Heb je het bedrag gezien? Of al die oplichters waardoor mensen met één klik geld overmaken naar een valse rekening. Als we nog handmatig naam en rekeningnummer moesten invoeren, zou het niet mogelijk zijn.

De oplossing? Een beetje ongemak terugbrengen in ons leven. Multi Factor Authenticatie (MFA) is daar een goed voorbeeld van. Het is omslachtig, maar voorkomt 99% van de hacks. Een banklimiet met extra wachttijd geeft je de kans om te beseffen dat je wordt opgelicht. Beveiliging is per definitie ongemakkelijk: een gordel, een slot, een condoom. Wie ongemak weghaalt, betaalt een prijs in de vorm van veiligheid, privacy of gezondheid. Toch schuift de industrie de verantwoordelijkheid vaak af op de gebruiker. "Laat je niet interneppen", "Scan een QR-code gerust, controleer de link bewust", "Think before you Click", "Door AI gegenereerde inhoud is mogelijk onjuist", "Check waar het bericht vandaan komt", "Blijf opletten in een zelfrijdende auto"—alsof het jouw schuld is als je slachtoffer wordt. Net zoals frisdrankfabrikanten niet zeggen dat hun product ongezond is maar “past in een gezond dieet met voldoende beweging”. Je moet er gewoon goed bij opletten.

En dan is er nog het de-skilling effect. Hoe meer technologie ons werk overneemt, hoe minder we zelf kunnen. Artsen die op AI vertrouwen, herkennen ziektes slechter. Kinderen snappen geen analoge klok meer. Vakantiegangers weten niet waar ze zijn. Zijn er nog mensen die netjes kunnen schrijven? Een flink stuk kunnen fietsen zonder hulpmotortje? Zich lang genoeg kunnen concentreren om Zomergasten uit te kijken of zelfs een Formule 1 race?

Comfort was ooit een zegen. Nu hebben we er soms net iets te veel van.